روند شکلگیری مرزهای سیاسی افغانستان

روند شکلگیری مرزهای سیاسی افغانستان  

دکتر سردار محمد رحیمی؛ استاد جغرافیای سیاسی

چکیده:

مرزهای سیاسی کنونی افغانستان از نوع مرزهای تحمیلی بوده که عمدتاً تحت تأثیر رقابت­های سیاسی و منازعات قدرت انگلیس و روسیه تزاری در قرن 19 در جریان بازی بزرگ بوجود آمده است. پرهیز از رویارویی مستقیم این دو قدرت نظری و سیاسی در آن دوره افغانستان را به عنوان یک منطقه حایل بین آنها قرار داده و مرزهای سیاسی آن کشور را طی چندین معاهده تعیین و تثبیت نمودند. در این تحقیق به چگونگی روند تعیین و تثبیت مرزهای سیاسی معاصر افغانستان تحت تأثیر این رقابت­ها ­­پرداخته شده است.

واژگان اصلی، مرزهای سیاسی، روسیه تزاری، انگلیس، بازی بزرگ

افغانستان در مجموعه امنیتی منطقه جنوب آسیا

 

این مقاله در فصلنامه پاییز 1390 مرکز مطالعات استراتژیک وزارت امور خارجه افغانستان نشر گردیده است.حضور افغانستان در مجموعه امنیتی منطقه جنوب آسیا و تاثیرآن بر خروج از وضعیت عایق پس از حادثه 11 سپتامبر

محمد موسی جعفری

دانشجوی دورۀ کارشناسی ارشد روابط بین الملل دانشگاه تهران

مقدمه

افغانستان  به لحاظ موقعیت جغرافیایی محل اتصال سه منطقه مهم خاورمیانه ، آسیای مرکزی و جنوب آسیا  است. حادثه 11 سپتامبر2001  و حضور نظامی آمریکا و متحدانش در افغانستان برای مقابله با تروریسم مسائل  افغانستان را به لحاظ  منطقه ای و جهانی  اهمیت زیادی بخشید. آثار و تبعات تداوم بحران امنیت افغانستان در یک دهه اخیر موضوع مهم بسیاری از کنفرانسها و نشستهای  منطقه ای و بین المللی بوده است (Bennis, Wildman and Phyllis, 2010: 2-5).

افغانستان در یک دهه اخیر بتدریج از نهادهای قانونی و دموکراتیک برخوردار شده است، اما چالشهای اساسی لاینحل افغانستان برای کشورهای منطقه و بخصوص کشورهای همسایه تهدید جدی محسوب می شود. تروریسم، قاچاق مواد مخدر، مهاجرت گسترده و گسترش بنیادگرایی نگرانی فراوانی را برای کشورهای منطقه در پی داشته است. در میان همسایگان افغانستان، پاکستان به دلیل دارا بودن طولانی ترین مرز مشترک با افغانستان (بیش از 2000 کیلومتر) و تهدیدات مشترک و همچنین به دلیل اختلافات مرزی میان دو کشور (بر سر خط مرزی دیورند) که از بدو استقلال پاکستان (1947) تاکنون تداوم داشته، پویشهای امنیتی بسیار نزدیکی با افغانستان دارد. بنابراین ورود افغانستان به پویشهای امنیتی جنوب آسیا عمدتاً بواسطه چالشهای فراگیر آن و از کانال روابط با پاکستان محقق می شود     .(D’Souza, 2009: 2-3)       

بری بوزان[1] و اُل ویور[2] با ارائه و تشریح "نظریه مجموعه امنیتی منطقه ای"[3] در کتاب مناطق و قدرتها به بررسی موارد تجربی مجموعه های امنیتی منطقه ای پرداخته اند و در تبیین مجموعه امنیتی جنوب آسیا از افغانستان در دوران بعد از جنگ سرد به عنوان دولت عایق[4] نام می برند (Buzan and Wæver, 2003: 41). در واقع بوزان افغانستان را در هیچ یک از مجموعه های امنیتی جنوب آسیا ، آسیای مرکزی و یا خاورمیانه قرار  نمی دهد بلکه از دید آنها پویشهای امنیتی داخلی این کشور در دوران پس از جنگ سرد که به شکل جنگهای داخلی تداوم یافت منجر شده است تا از پیوستگی پویشهای امنیتی دو منطقه جنوب آسیا و خاورمیانه جلوگیری کند و خودش نیز در هیچیک از مجموعه های امنیتی منطقه ای قرار نمی گیرد. از دید بوزان جنگ علیه طالبان نیز در واقع موضع عایق بودن افغانستان را تقویت می کند و در واقع همه کشورهای همسایه در پراکنده ساختن جنگجویان محلی متعهد می شوند در حالیکه پویشهای امنیتی منطقه ای در سطح بسیار پایین قرار دارد. (Buzan and Wæver, 2003: 110)